Passie voor je medemens 

 Deze zaken en andere, namelijk lezen, ervaren enz. maken dat je gaat nadenken over problematiek die hieruit voortkomt. Want hoe kan het dat, ondanks veel plannen, ondanks veel professionals, ondanks organisaties die hun stinkende best doen om mensen te helpen, toch niet genoeg zijn om iedereen te kunnen helpen. En toch niet genoeg zijn om iedereen te bereiken. Of te wel, hoe zorg je voor een solidaire samenleving, hoe zorg je voor de armen en de mensen die het moeilijk hebben. Hoe? 

Kort zou ik deze vragen willen uiterken aan de hand van drie thema’s. Namelijk ‘zorgen is passie’, ‘zorgen door passie’ en ‘zorgen voor passie’.  

Zorgen is passie;

Waarom zou je gaan zorgen? Waarom zou je je gaan bezighouden met de buren? Waarom zou je je druk maken over het wel en wee van een bejaarde? Deze vragen liggen ten grondslag aan de veel grotere vraag: ‘Hoe krijgen we een solidaire samenleving waarin mensen naar elkaar omzien?’. Graag zou ik hiervoor terug willen naar de vraag waarom mensen kiezen om in de zorg te gaan werken. Vaak hoor je dan dat dit is vanuit het motief om iets voor mensen te kunnen gaan doen. Dit zelfde antwoord zou je in negen van de tien gevallen krijgen als je een raadslid zou vragen waarom hij/zij in de raad zit ‘ik wil iets betekenen voor mensen’. Dit is ook de reden waarom de voorzitter van de conferentie op 8 juni de vraag stelde: ‘hoe krijgen wij mensen zover dat ze zich om medemensen gaan bekommeren, mensen die ze kennen helpen ze wel, maar hoe gaat dit met mensen die ze niet kennen?’.  

Volgens mij is de uitleg en het antwoord op deze vragen niet zo moeilijk. Mensen zorgen voor mensen omdat ze van mensen houden én omdat ze mensen kennen. Een verpleegster is het vak in gegaan omdat ze iets voor mensen wil doen. Er zijn mensen die zich met de buurvrouw bezighouden omdat ze haar kennen en zo van haar houden. Niet in de liefdesfeer houden, maar ze houden van mensen en hebben daar passie voor. Passie voor mensen ontwikkel je slechts door mensen te kennen, als men elkaar niet kent is er ook geen passie voor elkaar. Dit ligt ook verborgen in de vraag van de eerder genoemde voorzitter. Mensen die elkaar kennen helpen elkaar, mensen die elkaar niet kennen (en dus geen passie voor elkaar kennen) helpen elkaar niet. Of te wel, zorgen ontstaat waar passie aanwezig is, voorwaarde voor zorgen is passie. Hiermee kun je dus voorzichtig ook denken aan een goede definitie van zorg. Zorg is dus geen daad, geen product maar een relatie een passie. Een relatie en passie tussen zorggever en zorgontvanger.  

Zorgen door passie;

Als je dus kunt zeggen dat zorg passie is, dan moet je gewoon zorgen dat er passie ontstaat. Als er passie is dan ontstaat er vanzelf zorg. Als mensen elkaar kennen dat zorgen ze wel voor elkaar. Als mensen in de wijken elkaar kennen, dan gaan ze voor elkaar zorgen. In de conferentie ging het vervolgens over wederkerigheid. Of te wel, als ik iets voor jou doe, moet jij iets voor mij doen. Deze wederkerigheid zie je bijvoorbeeld terug als concept voor de postcodeloterij waar veel mensen aan meedoen. Ze willen wel betalen voor het Wereld Natuur Fonds of de kankerbestrijding, maar ze moeten daar wel wat voor terug (namelijk de kans om een miljoen of meer te winnen). Hier wordt dus geld gegeven uit wederkerigheid.  

Bij zorg ligt dit volgens mij anders. Zorgen ontstaat doordat je elkaar kent en er dus passie is. Hierin past geen wederkerigheid. Echte vrienden gaan voor elkaar door het vuur, vriendschap is hierbij de basis en niet wederkerigheid. Ditzelfde zie je terug in de mantelzorg. Er hoeft niets teruggeven te worden, de basis hiervan is passie voor de zorgontvanger. Door zorg op basis van wederkerigheid te doen ontstaat er geen passie, er ontstaat alleen een schuld immers; ‘jij hebt al wel iets voor mij gedaan, nu moet ik ook wel wat terug gaan doen’. Zoals eerder beoogd is passie de basis tussen de relatie tussen zorggever en zorgontvanger. Om deze passie te laten ontsaan is het nodig om mensen elkaar te laten kennen. 

Zorgen voor passie; 

Wat is dan nu de rol voor de instellingen die hiermee te maken hebben de rol van de raad? Hoe zorg je nu dat mensen elkaar leren kennen, zodat passie ontstaat en tenslotte mensen voor elkaar gaan zorgen? 

Ik las onlangs een spreuk hierover. ‘Als mensen een boot willen bouwen, leer ze dan niet om een boot te bouwen, leer ze verlangen naar de zee’. Nu, als we dit eens als uitgangspunt nemen voor de problematiek. Als instellingen en raad moeten we ons niet te druk meer maken om de zorg (de boot) maar moeten we zorgen dat mensen elkaar weer leren kennen (zee), dat er relaties ontstaan! Dan gaan mensen vanzelf zorgen. Buren moeten elkaar weer kennen, de armen moeten gekend worden, in de buurt moeten buurtgenoten elkaar kennen enz. enz.  

Voor raadsleden is dit een lastig gegeven. We moeten af van metingen gericht op bureaucontrole. Af van de SMART-maat, maar toe naar de menselijke maat. Die is van belang. Dit betekent concreet dus ook dat je niet meer afgaat op tussenrapportages, tussenmetingen met daarin aantal zorgcontacten enz. Nee, je gaat nu meten of er relaties ontstaan zijn tussen de zorgbehoevende en de zorgverlener. Hoe? Nou bijvoorbeeld door tevredenheidsonderzoeken te doen bij de zorgbehoevenden. Of door gewoon zelf te meten of er relaties zijn ontstaan. Ga maar eens op bezoek! Weg met de bureacontrole. Ons doel is de relatie, niet de zorg en al helemaal niet het meetinstrument voor zorg. 

Concreet voor de instellingen die zorgverlenen, bijvoorbeeld de balie in het gemeentehuis en de baliemedewerkers bij de ISD, zou het kunnen zijn dat er dus opleidingen gaan plaatsvinden hoe je een relatie opbouwt met een zorgbehoevende. Dus de nota meedoen mogelijk maken gaat vanaf nu een paragraaf bevatten met een opleidingsplan! 

Al met al. Laten we nu afstappen van de ouderwetse zorgbenadering als zijnde een product. Laten we terugkeren naar de definitie van zorg als relatie. Afstappen van onze drang om zorg ‘meetbaar’ en ‘controleerbaar’ te maken. Vervolgens kunnen we dan gaan werken aan duurzame relaties in de samenleving. Zorg ervoor dat mensen elkaar leren kennen. Als we de oogkleppen afzetten, dan is binnen mum van tijd ook de vraag van tafel hoe we alle mensen bereiken. Zorg ervoor dat iedereen gekend wordt. Want als mensen elkaar kennen ontstaat er passie. Passie om te zorgen. 

Bert Wienen

Bertwienen@home.nl